ARENBERG en de domeinen van heren van Heverlee en Bierbeek, parel aan de kroon van het hertogdom Arenberg, voordracht door historicus Dr. Bart Minnen op 27 maart 2018

​De evolutie van de bezitting van de heren van Heverlee, Bierbeek en Aarschot met de invloeden van de adellijke families van de Croÿ en van Arenberg. De evolutie van hun bezittingen werd aangetoond met een rijke verzameling van kaarten en foto's.
​Het geslacht van de heren van Heverlee stamde uit families die door de graven en later de hertogen van Brabant met een leen bedacht werden. Zij leverden de hogere hofdiensten en kregen daarvoor als beloning boerderijen en pachthoeven. Het waren dus geen baronnen zoals de heren van Bierbeek, die Blanden, Haasrode en Vaalbeek in bezit hadden. In 1446 verkocht de heer van Heverlee, Raas van Graven, de heerlijkheid van Heverlee en Oud-Heverlee aan Nicolas Rolin, de kanselier van Bourgondië, die handelde voor rekening van Antoon van Croÿ, een Franse edelman. Oud-Heverlee, Sint-Joris-Weert, Bierbeek en Blanden kwamen op die manier samen onder eenzelfde familie. Vaalbeek als leen van de abdij van Groenendaal bleef tot in de 18de eeuw een enclave in dat gebied. Antoon’s zoon Philips I van Croÿ, heer van Aarschot, erfde de heerlijkheid Heverlee en Oud-Heverlee en werd de stamvader van de Croÿ-Aarschot familie. Zijn zoon Willem van Croÿ,  heer van Heverlee en van Chièvres, bracht het tot Groot Kamerheer van keizer Karel V, die in 1518 Heverlee tot baronie verhief ten voordele van Willem. Willem stierf in 1521 kinderloos en werd opgevolgd door zijn neef Philips II van Croÿ, die in 1532 de titel van Hertog van Aarschot kreeg. Zijn zoon en opvolger Philips III had een zoon, Karel III van Croÿ, en een dochter, Anna van Croÿ. Deze laatste huwde in 1587 Charles van Arenberg. Bij de dood van Philippe III van Croÿ erfde zij in 1595 de bezittingen van de Croÿ , die bij de dood van haar broer Karel III in 1612 definitief in de handen van de familie Arenberg overgingen.
 
De oorspronkelijke bezittingen van Arenberg lagen in Duitsland, de Eifel. Zij behoorden tot de hoogste adel van het Duitse keizerrijk en verkregen de titel van hertog van Arenberg in 1644. Hun hoofdverblijfplaats was Edingen. Het kasteel van Heverlee was hun jachtslot.
 
In 1759 kocht de toenmalige hertog Karel Marie Raymond van Arenberg ( 1721-1778) de heerlijkheid Steenbergen die toen onder meer het kasteel, een pachthof, een watermolen en de kapel met kleine hoeve (later herberg en boswachterswoning) omvatte. Hij liet het Meerdaalbos en Heverleebos door een dreef met elkaar verbinden. Door deze aankoop kwam de ganse regio gevormd door de baronieën Heverlee en Bierbeek onder beheer van de Arenbergs, met uitzondering van de enclave St-Maria-Magdalena-Vaalbeek dat leenbezit was van de priorij van Groenendaal. Deze situatie gaf herhaaldelijk aanleiding tot geschillen tussen de hertog en het klooster. De benaming ‘woud’ en ‘bos’ duidt waarschijnlijk op het verschil tussen het Meerdaalwoud dat het oude woudgebied ten zuiden van Leuven was en Heverleebos dat het ‘parkbos’ van de heren van Heverlee en later van de hertogen van Aarschot en van Arenberg was.
Charles Marie Raymond werd opgevolgd door zijn zoon Louis Engelbert van Arenberg, die bekend stond als de blinde hertog. Hij steunde in de Oostenrijkse tijd professor J.P.Minckelers, die aan de Leuvense universiteit opzoekingen deed die leidden tot de ontdekking van het lichtgas, onder meer gebruikt in luchtballons.
Keizer Jozef II liet in 1780 de priorij van Groenendaal ontbinden en de goederen werden onder het beheer van een Religiekas geplaatst. De blinde hertog zag zijn kans schoon en kocht ze op van die kas in 1786.
In 1794 werden de zuidelijke Nederlanden veroverd door de Franse republikeinen die korte metten maakten met de restanten van het feodale bestuur.
Hertog Engelbert August van Arenberg(1824-1875) ondersteunde het wetenschappelijk onderzoek aan de KU Leuven met onder meer de oprichting van het Arenberginstituut. In het begin van de 20ste eeuw liet hertog Engelbert Marie van Arenberg(1872-1949) in Heverleebos en Meerdaalwoud het archeologisch onderzoek toe door Charles Dens. Ondanks hun grote inspanning voor wetenschap en cultuur in onze gewesten kwam de Arenbergfamilie na de eerste wereldoorlog in diskrediet bij de Belgische staat wegens hun Duitse afkomst. Hun goederen werden aangeslagen door de Belgische staat die tot vandaag een groot deel onder beheer heeft (Agentschap voor Natuur en Bos) en een deel verkocht.

​De voordracht kende een grote belangstelling met 76 tevreden deelnemers.
​Verslag Paul Coeckelbergh.

Foto's, Ernst Gülcher.