De invloed en betekenis van Arenberg in Europa en in onze gewesten
Voordracht door Mark Derez, hoofd archief KU Leuven, dienst Kunst en Erfgoed op 28 november 2017.
Enkele aandachtspunten uit de voordracht van Mark Derez, KU Leuven
De invloed van de familie van Arenberg is verweven met de geschiedenis van Europa en vooral van onze gewesten nadat ze in 1612 de bezittingen van de Croÿ overerfden. Anna van Croÿ, getrouwd met Karel van Arenberg erfde titels en bezittingen van haar broer die kinderloos was. Arenberg behoorde tot de hoogste invloedrijke Duitse adel in het Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie. In de Nederlanden werden ze generatie na generatie lid van de Orde van het Gulden Vlies. Jan van Ligne (Arenberg), die getrouwd was met Margaretha van der Mark (de la Marck)sneuvelde in de slag bij Heiligerlee in 1568. In 1576 verwierf Margaretha en hun zoon Karel van Arenberg de prinselijke (vorstelijke) titel voor hun graafschap in de Eifel (met zetel en stemrecht in de vorstenbank van de Rijksdag) en in 1644 kreeg Filips Frans van Arenberg de titel van Hertog van Arenberg.
Heverlee was een geliefd jachtslot, maar Edingen werd hun hoofdverblijfplaats (1607).Het hertogdom Aardschot dat ze van Croÿ geërfd hadden werd een van hun meest winstgevende domeinen. Vanaf de 15de eeuw behoorden de heerlijkheden Heverlee, Bierbeek en Aarschot met Oud-Heverlee, Blanden, Haasrode en Sint-Joris-Weert tot het gebied van de Croÿ ‘s en dus later van Arenberg. De heerlijkheid Steenbergen en Vaalbeek konden ze pas tegen het einde van de 18de eeuwit die tijd dateert de aanleg van de rechtlijnige dreven door Heverleebos en Meerdaalwoud. Dankzij de interesse voor bosuitbating en bosbeheer zijn Meerdaalwoud en Heverleebos nu nog waardevol erfgoed en natuurgebied.
In zijn voordracht ging Mark Derez in op de betekenis van Arenberg als grondbezitters, prinsen en staatsmannen, veldheren en diplomaten, bevorderaars van kunsten en wetenschappen, bouwheren van kastelen (met parken). Als ondernemers deden zij aan landbouw, bosbouw, mijnbouw en ze legden zich ook toe op de inpoldering van land. We vinden de Franse tak later in de 19de eeuw terug bij de financiering van het kanaal van Suez.
De politieke rol vinden we vooral terug in de 17de en 18de eeuw: raadsheren in het landsbestuur, stadhouders of diplomaten. Filips Karel van Arenberg twijfelde in de jaren 1630 om de poging tot afscheiding van Spanje in de Zuidelijke Nederlanden te ondersteunen (in het complot, de zogenaamde Samenzwering der Edelen). Toen hij als onderhandelaar wou optreden, werd hij na zijn onderhoud met de Spaanse koning in Madrid gevangen gezet. De meeste Arenbergs namen hun ‘vechtende rol’ ter harte in de Contrareformatie en later in de Spaanse en Oostenrijkse Successieoorlog. Ten tijde van de Franse Revolutie waren ze voorstanders van een ‘voorzichtige’ parlementaire monarchie en na Napoleon werden ze voorvechters van de Restauratie. In de 18de eeuw hadden ze tot de Verlichte geesten behoord, in de 19de eeuw hingen ze een streng ultramontanisme aan.
De Arenbergs behoorden tot de kringen die dicht bij koningen en keizers aanleunden en die een rol speelden in onze geschiedenis. Alleen na de Belgische onafhankelijkheid hielden ze zich meer afzijdig. In de 19de eeuw konden ze moeilijker gebruik maken van hun privileges uit het verleden. Zij gedroegen zich volgens omstandigheden nu eens als Duitse prinsen en veldheren dan weer al edellieden.
Hun belangstelling voor kunsten en wetenschappen kwam altijd sterk op de voorgrond. Sinds de 18de eeuw ondersteunden de Arenbergs wetenschappelijk onderzoek aan de Leuvense universiteit. Hertog Lodewijk Engelbert (1750-1820), de blinde hertog, maakte het onderzoek van J.P. Minckelers naar steenkoolgas, lichtgas en de eerste luchtballon mogelijk. Nadien schonken ze een stoommachine aan het natuurkundig laboratorium ( nu Museum M). Hertog Engelbert Marie bekostigde in 1909 een volledig scheikundig laboratorium ( het huidige kunstencentrum STUK).
Met behulp van goed gekozen beeldmateriaal in een PP-presentatie doorliep Mark Derez de betekenis van Arenberg door de eeuwen heen. Hij wist de aandacht van de meer dan 80 deelnemers vast te houden. Een goede propaganda voor de Arenbergtentoonstelling en andere initiatieven in 2018.
Verslag Paul Coeckelbergh
Enkele aandachtspunten uit de voordracht van Mark Derez, KU Leuven
De invloed van de familie van Arenberg is verweven met de geschiedenis van Europa en vooral van onze gewesten nadat ze in 1612 de bezittingen van de Croÿ overerfden. Anna van Croÿ, getrouwd met Karel van Arenberg erfde titels en bezittingen van haar broer die kinderloos was. Arenberg behoorde tot de hoogste invloedrijke Duitse adel in het Heilige Roomse Rijk van de Duitse Natie. In de Nederlanden werden ze generatie na generatie lid van de Orde van het Gulden Vlies. Jan van Ligne (Arenberg), die getrouwd was met Margaretha van der Mark (de la Marck)sneuvelde in de slag bij Heiligerlee in 1568. In 1576 verwierf Margaretha en hun zoon Karel van Arenberg de prinselijke (vorstelijke) titel voor hun graafschap in de Eifel (met zetel en stemrecht in de vorstenbank van de Rijksdag) en in 1644 kreeg Filips Frans van Arenberg de titel van Hertog van Arenberg.
Heverlee was een geliefd jachtslot, maar Edingen werd hun hoofdverblijfplaats (1607).Het hertogdom Aardschot dat ze van Croÿ geërfd hadden werd een van hun meest winstgevende domeinen. Vanaf de 15de eeuw behoorden de heerlijkheden Heverlee, Bierbeek en Aarschot met Oud-Heverlee, Blanden, Haasrode en Sint-Joris-Weert tot het gebied van de Croÿ ‘s en dus later van Arenberg. De heerlijkheid Steenbergen en Vaalbeek konden ze pas tegen het einde van de 18de eeuwit die tijd dateert de aanleg van de rechtlijnige dreven door Heverleebos en Meerdaalwoud. Dankzij de interesse voor bosuitbating en bosbeheer zijn Meerdaalwoud en Heverleebos nu nog waardevol erfgoed en natuurgebied.
In zijn voordracht ging Mark Derez in op de betekenis van Arenberg als grondbezitters, prinsen en staatsmannen, veldheren en diplomaten, bevorderaars van kunsten en wetenschappen, bouwheren van kastelen (met parken). Als ondernemers deden zij aan landbouw, bosbouw, mijnbouw en ze legden zich ook toe op de inpoldering van land. We vinden de Franse tak later in de 19de eeuw terug bij de financiering van het kanaal van Suez.
De politieke rol vinden we vooral terug in de 17de en 18de eeuw: raadsheren in het landsbestuur, stadhouders of diplomaten. Filips Karel van Arenberg twijfelde in de jaren 1630 om de poging tot afscheiding van Spanje in de Zuidelijke Nederlanden te ondersteunen (in het complot, de zogenaamde Samenzwering der Edelen). Toen hij als onderhandelaar wou optreden, werd hij na zijn onderhoud met de Spaanse koning in Madrid gevangen gezet. De meeste Arenbergs namen hun ‘vechtende rol’ ter harte in de Contrareformatie en later in de Spaanse en Oostenrijkse Successieoorlog. Ten tijde van de Franse Revolutie waren ze voorstanders van een ‘voorzichtige’ parlementaire monarchie en na Napoleon werden ze voorvechters van de Restauratie. In de 18de eeuw hadden ze tot de Verlichte geesten behoord, in de 19de eeuw hingen ze een streng ultramontanisme aan.
De Arenbergs behoorden tot de kringen die dicht bij koningen en keizers aanleunden en die een rol speelden in onze geschiedenis. Alleen na de Belgische onafhankelijkheid hielden ze zich meer afzijdig. In de 19de eeuw konden ze moeilijker gebruik maken van hun privileges uit het verleden. Zij gedroegen zich volgens omstandigheden nu eens als Duitse prinsen en veldheren dan weer al edellieden.
Hun belangstelling voor kunsten en wetenschappen kwam altijd sterk op de voorgrond. Sinds de 18de eeuw ondersteunden de Arenbergs wetenschappelijk onderzoek aan de Leuvense universiteit. Hertog Lodewijk Engelbert (1750-1820), de blinde hertog, maakte het onderzoek van J.P. Minckelers naar steenkoolgas, lichtgas en de eerste luchtballon mogelijk. Nadien schonken ze een stoommachine aan het natuurkundig laboratorium ( nu Museum M). Hertog Engelbert Marie bekostigde in 1909 een volledig scheikundig laboratorium ( het huidige kunstencentrum STUK).
Met behulp van goed gekozen beeldmateriaal in een PP-presentatie doorliep Mark Derez de betekenis van Arenberg door de eeuwen heen. Hij wist de aandacht van de meer dan 80 deelnemers vast te houden. Een goede propaganda voor de Arenbergtentoonstelling en andere initiatieven in 2018.
Verslag Paul Coeckelbergh