LEVEN ALS GOD IN BLANDENBelangrijkste behandelde thema’s: - Hoe evolueerde Blanden van een klein landbouwersdorp, een bosdorp en een garnizoensdorp naar een voorstedelijke gemeente van Leuven? Welke beroepen kende men vroeger in Blanden? - De familie stond centraal. Welk statuut hadden kinderen en ouderen? De auteur vertelt over het reilen en zeilen van vele families uit Blanden. - De invloed van de kerk en op de groeiende secularisering en pluralisering. De betekenis van de pastoor, de burgemeester, de onderwijzer, de dokter, de notabelen? De rol van het verenigingsleven zoals die van de harmonie,… - Originele informatie uit de correspondentie van zijn ouders tijdens de mobilisatie en de krijgsgevangenschap van zijn vader in Duitsland, … “Een prachtig en boeiend boek. Vlot geschreven, met zin voor humor, rijk gedocumenteerd (meer dan 200 vooral originele foto’s, authentieke documenten en ongeveer 450 voetnoten) en zin voor detail. Toch licht verteerbaar en zeer aangenaam om te lezen. Dit boek is niet alleen interessant voor echte Blandenaren, ook iedere andere Vlaming zal er zich in herkennen. Ook voor niet-Blandenaren zal het sappig dialect, dat de tekst als een sprankelend frisse klankband begeleidt, dikwijls een glimlach op het gezicht toveren. De auteur, Jean Binon, is emeritus gewoon hoogleraar aan het Interfacultair Instituut voor Levende Talen en aan de Letterenfaculteit van de KU Leuven, lid van de Geschied- en Heemkundige Kring Oud-Heverlee. Hij werd geboren in 1941 op de taalgrens, in de Château de Namur in Blanden, een vroegere afspanning, die een bruggenhoofd vormde tussen Vlaanderen en Wallonië. Het Blandens dialect is zijn echte moedertaal. Het boek is een uitgave van de Geschied- en Heemkundige Kring Oud-Heverlee. Met de steun van de gemeente Oud-Heverlee. Contact Geschiedkundige Kring: erfgoedmeerdaal@hotmail.com Rekening van de Geschied- en Heemkundige Kring Oud-Heverlee BE04 7340 3038 2631 Mentaliteitsgeschiedenis en CONTEXTUELE DIALECTOLOGIE
Zoals zovele dialecten is het Blandens ook stilaan aan het verdwijnen. Om dit stukje kostbaar taalpatrimonium te bewaren en omwille van de couleur locale doorspek ik mijn betoog ook geregeld met een vleugje Blannes. De bedoeling is het Blandens discours in zijn natuurlijke context weer te geven en het dialect op natuurlijke wijze in de mentaliteitsgeschiedenis te integreren. Contextuele dialectologie dus, wat precies door Rob Belemans wordt geïllustreerd in het kaderstuk aan het begin van dit artikel. Macrostructuur Hoe bepaalt men de nomenclatuur? Welke trefwoorden moeten er in zo’n dialectwoordenboek worden opgenomen? Bij gebrek aan corpus moet alles zuiver manueel en artisanaal gebeuren. Het is niet mijn bedoeling een wetenschappelijke, exhaustieve dialectologische studie te maken van het Brabants dialect dat het Blannes is. Ik beperk me tot het meest specifieke, tot wat het minst transparant is, tot wat ‘lexicologisch en fonologisch sterk van de standaardtaal afwijkt’, tot wat de jongeren en/of de inwijkelingen wellicht niet meer zullen begrijpen. De gesproken taal begrijpen, daar komt het op aan. Dit wil uiteraard niet zeggen dat alles exclusief Blandens is. Voader, moder, breu, zuster, zijn volledig transparant en hoeven dus niet in ons Woordenboek van het Blannes te worden opgenomen. Wie weet er nog wat schossem is, wat slefke betekent en waarvoor een oarketa dient? Wie kent de betekenis nog van de uitdrukking met de koei noa de vère goan? Wie begrijpt wat de uitspraak: ‘Onz Angèle goa noa den AB8 en onze Frans noa de nattené’ betekent?9 Die woorden, woordcombinaties en uitdrukkingen registreren we dus wel. De keuze is beperkt en vrij subjectief. We focussen ons dus op wat niet evident is, wat verschilt van het Algemeen Nederlands en van andere dialecten. Microstructuur Welke informatie moet elk artikel bevatten? Welke informatie kan je vinden bij elk trefwoord? • Trefwoord plus de grammaticale categorie (substantief, adjectief,…). We geven geen fonetische transcriptie, omdat dit drempelverhogend werkt. Hopelijk geeft de benaderende wijze van het Blannes te noteren voldoende ‘uitspreekbare klankkleur’! • De etymologie, voor zover ze relevant is en de verstaanbaarheid bevordert • Het meervoud en het verkleinwoord, indien relevant. Dit is nodig in een receptiewoordenboek.10 Het is niet omdat men nen oot/hoed verstaat dat men het woord oeies/hoeden of oeike/hoedje begrijpt. Hetzelfde principe geldt ook voor de werkwoorden. Daarom zou men eigenlijk aan een woordenboek een grammatica moeten toevoegen met de vervoeging van alle werkwoorden. Het is niet voldoende koume/komen te begrijpen om bijvoorbeeld de werkwoordsvormen kwampe of kwempe te herkennen als de verleden tijd van koume. • Een equivalent in het Algemeen Nederlands of een definitie • De belangrijkste specifieke woordbetekenissen in het Blannes • Een significante voorbeeldzin in het Blannes om de gebruikscontext, het discours te illustreren waarin het woord of de lexicale eenheid wordt gebruikt. Bij gebrek aan transcripties van echte dialogen hebben we geprobeerd voorbeeldzinnen te reconstrueren die zo authentiek mogelijk klinken en die in die bepaalde context door geboren en getogen Blandenaren gebruikt werden of zouden gebruikt kunnen worden. • Courante, specifieke woordcombinaties en uitdrukkingen bijvoorbeeld Vrumd/vreemd wordt vaak gecombineerd met sout/soort, vergelijk vrumde sout en vroeger met biechtvader ne vrumden biechtvoader. Die woordcombinatie is samen met de biechtvaders verdwenen. • (Para)synoniemen): woorden met ongeveer dezelfde betekenis • Antoniemen, woorden met een tegengestelde betekenis worden soms vermeld, indien relevant, bijvoorbeeld MANSMINS/MANSLEE <-> VRAMINS/VRALEE • Culturele informatie: DIPOA(S) (munitiedépôt). Daarom worden ook een paar woorden in het Algemeen Nederlands behandeld zoals RUSTEND (onderwijzer) en UED (u edelen, uitsluitend gebruikt in doodsbrieven. Niet alleen aan de woordenschat moet men de nodige aandacht schenken, maar eveneens aan een aantal andere aspecten, die deel uitmaken van het dialect, zoals: • geijkte uitdrukkingen, clichés, stereotiepe en rituele communicatieformules • gevleugelde woorden en uitspraken • originele, one shot metaforen • uitdrukkingen gebaseerd op paard en span Beroepen vroeger en nu: de biersteker levert aan huis. • courant vervormde woorden en uitdrukkingen • eufemismen, verzachtend taalgebruik • bevestigingsstrategieën • persoonsnamen (antroponiemen): familienamen en voornamen, Blandense bijnamen (pseudoniemen) • plaatsnamen (toponiemen) • Latijnse namen. Een dialect spreken, in een dialect communiceren is meer dan woorden of woordcombinaties uit het Standaardnederlands met een dialectisch accent uitspreken. Dialect is meer dan dat. Het is een andere manier van denken, het is eigenlijk een tweede taal. Het betekent binnentreden in een andere cultuur, die men zich moet eigen maken: geijkte uitdrukkingen, clichés, plaatsnamen, persoonsnamen, de juiste bijnamen gebruiken, de geëigende communicatieformules en –strategieën beheersen. In het dialect zegt men niet alleen andere dingen, men zegt de dingen ook anders. Daaraan zal ik aandacht besteden in mijn Blandens woordenboek. Velen zijn in staat een lokaal accent (West-Vlaams, Limburgs, …) na te bootsen, maar dat is maar een deelaspect van het verhaal. Dit betekent niet dat ze in staat zijn dialect te spreken, de cultuur van het dialect onder de knie hebben, zoals de echte autochtonen. Zo kan men bijvoorbeeld de zin: ‘Het beviel me niet, ik beleefde er geen plezier aan’ omzetten in het beveel me ni, ...maar zo zou een Blandenaar dat nooit zeggen. Awel, tgink me niks af, tstond me ni oan, kveel der niedin, dat is eerder een typische manier om dit gevoel van onbehagen weer te geven in ons dialect. Hierbij een ander voorbeeld: Mijn echtgenote Chantal werkte bij de NMBS. In de lente heeft ze het bericht ontvangen dat ze waarschijnlijk werkloos wordt. Ze heeft nochtans een goede opvoeding genoten en ze is meertalig. Men vra Chantal werkt baai den NMBS. In de lente ei zet bericht gekreige dazoepneef werkleus weud. Zè nochtans een goei opvooding gad en zes miertoaleg. Zo klinkt de gewone omzetting van die zin, maar met een dialectisch accent. In het Blannes zou men deze zin nochtans anders formuleren: Ons Chantal/dons/dei van ons/mennen alleven traboek es on den ijzeren weg. In den eitkom ei ze teining gekreige da ze wei/vroem/oepneef van teen neige zonder werrek zit/ ze vroem on den dop es. Zes pertang go gelied/zè pertang een goei gelietèt en ze kinduir toale! Dit is een totaal ander discours! Algemene Conclusie Mentaliteitsgeschiedenis schrijven volgens de hoger beschreven antropologische benadering, en waarbij ook het dialect harmonisch en structureel wordt geintegreerd, is misschien een middel om te innoveren in de heemkundige literatuur. Daarbij hoort uiteraard een rijk en origineel iconografisch materiaal. De combinatie van wetenschappelijk onderbouwde mentaliteitsgeschiedenis, fotoreportage en dialectologie schijnt de lezer in ieder geval aan te spreken. Om dit alles aantrekkelijk voor te stellen, moet je natuurlijk een beroep kunnen doen op professionele opmaakdeskundigen, ja op echte opmaakkunstenaars, op scherpzinnige correctoren, bereidwillige en deskundige informanten en op de goede vrienden van je Geschied- en Heemkundige Kring. Dat geluk hadden wij. Jean Binon Geschied- en Heemkundige Kring Oud-Heverlee Verschenen in 'Bladwijzer' 19-2017 |
INHOUDSTABEL
LEVEN ALS GOD IN BLANDEN! Mentaliteitsgeschiedenis van een Vlaams-Brabantse taalgrensgemeente met een Woordenboek van het Blandens dialect. Auteur: Jean Binon LES TRENTE GLORIEUSES: 1945-1975 HISTORISCHE CONTEXT: het sleuteljaar 1941 1. BLANDEN VROEGER EN NU TIJDSLIJN VAN BLANDEN 1.1. BLANDEN, VAN BOSDORP TOT VOORSTEDELIJKE GEMEENTE VAN LEUVEN 1. 2. VAN AGRARISCHE, PLATTELANDSMAATSCHAPPIJ NAAR VERSTEDELIJKTE GEMEENTE 1.3. BEROEPEN VROEGER EN NU 2. NIET HET GEZIN MAAR DE FAMILIE STOND CENTRAAL - LAAG-BLANDEN: JEAN BINON ACKERMANS ADAMS JULES BINON ELAERTS GOEDHUYS HAINE, LISAK en CISKA VANAUTGAERDEN VANDEN EYNDE - HOOG-BLANDEN: VANDOREN VAN HAELEWYCK VRANCKX 3. HET STATUUT VAN KINDEREN EN OUDEREN 4. “TOEN DE KERK NOG IN HET MIDDEN STOND” 5. OVERDOSIS: HET INTERNAATSLEVEN IN DE JAREN VIJFTIG 6. IN DE PERIODE VAN HET FLANDRIA CATHOLICA 7. MACHTSAFSTAND: DAG MIJNHEER PASTOOR, MIJNHEER DEN INSPECTEUR, MIJNHEER DOKTOOR…! 8. ONZEKERHEIDSVERMIJDING: ZA MET DOON OF ZA MET NIE TOON? 9. INDIVIDUALISME <-> COLLECTIVISME: ALLES VOOI MIJ ENNIKS VOOI ENANDER? 10. MASCULINITEIT <-> FEMINITEIT: MANSLEE? VRALEE? 11. RUIMTE: “EEDER T’ZIJN. IK BLIJF OEP T’MIJN EN GIJ OEP DAAF !! - LAAG-BLANDEN: De Château de Namur en de familie Binon ALEXANDER BINON ALEXANDRINE BINON JEAN HUBERT BINON CLEMENTINE VAN ESPEN MARIE BINON JULIE VANDEZANDE (TANTE JULIE) MARIA VANDERSTAPPEN (MARIA VAN AMELEE) GERMAINE VRANCX ARMAND GEYSEGOM OORLOGSVERHALEN (JOMMEKE en JEANNEKE) NONKES EN TANTES ADOLPHE BINON (NOENKEL DOLF) JEANNE BINON (TANTE JEANNE) GERMAINE BINON (TANTE GERMAINE) HERMAN BINON (NOENKEL MAGNE) FERDINAND BINON (NOENKEL FERDINAND) MARIE BINON (TANTE MAREE VAN VEUST) - DE NAAMSESTEENWEG DEVIJVER PARTON - DE BIERBEEKSTRAAT RONDOU MEULEMANS DE FAMILIE COPPENS - HOOG-BLANDEN FLORENTINA LOONBEEK (BOMMA) LAURENT VAN ESPEN (PETER) JOSEPH VAN ESPEN (NOENKEL) ALFONS VAN ESPEN (NOENKEL FONS) ELIDDA VAN HERCK (TAINKE LIDDA) LAURENT EN FLORA VAN ESPEN 12. “GOD GAF DE AFRIKAAN DE TIJD EN DE EUROPEAAN DE KLOK”! TIJDSORIENTATIE/TIJDSPERCEPTIE: 13. ACTIVITEITENKALENDER: TWEUD TEID DAMER EET GOIN TEIGE ZEIE 14. VERENIGINGSLEVEN DE WEERGALM VAN MEERDAEL 15. ALGEMENE CONCLUSIES 16. BLANNES EN SCHEUVLOMS VROEGER EN NU INLEIDING DIALECT: TROEF OF HANDICAP MET Z’N ALLEN NAAR NICOLE OEP Z’N BLANNES IS NOG GEEN BLANNES DANDER BLANNES, ABN EN VERSCHILLEN GELIJKENISSEN INVLOED VAN ANDERE TALEN DUITS FRANS ENGELS CONCLUSIE HOE WAS DE SITUATIE TIJDENS ONZE JEUGD? NEDERLANDS-BLANNES NIEUWE WOORDEBETEKENISSEN NEOLOGISMEN AFGELEIDE WERKWOORDEN FUNCTIONELE NEOLOGISMEN NEDERLANDS EN FRANS VROEGER EN NU BLANNES WOORDENBOEK ENKELE SPECIFIEKE KENMERKEN VAN HET BLANNES GEIJKTE UITDRUKKINGEN GEVLEUGELDE WOORDEN ORIGINELE ONE SHOT METAFOREN/UIT UITDRUKKINGEN MET PAARD EN SPAN COURANTE VERVORMDE WOORDEN EUFEMISMEN BEVESTIGINGSSTRATEGIEËN PERSOONSNAMEN IDENTIFICATIE VAN PERSONEN VOORNAMEN BLANDENSE BIJNAMEN/PSEUDONIEM LATIJNSE NAMEN PLAATSNAMEN HOE ZEGT MEN HET IN HET BLANNES? WOORDENBOEK VAN HET BLANDENS DIALECT BIBLIOGRAFIE SITOGRAFIE |
- Home
-
ARCHIEF GHK INVENTARISSEN
- ARCHIEF GHK Inventaris in ErfgoedPlus
- ARCHIEF GHK OH BOEKEN EN TIJDSCHRIFTEN
- ARCHIEF GHK OH (1) ARTIKELS EN DOSSIERS
- ARCHIEF GHK OH (2) ARTIKELS EN DOSSIERS
- ARCHIEF GHK GENEALOGISCHE DOC. en BURG. STAND OH en SJW
- ARCHIEF GHK OH KRANTENKNIPSELS (1)
- ARCHIEF GHK OH KRANTENKNIPSELS (2)
- ARCHIEF GHK OH KRANTENKNIPSELS (3)
- ARCHIEF GHK OH KRANTENKNIPSELS (4)
- ARCHIEF GHK OH DIV. BESTUREN: KVLV
- ARCHIEF GHK OH BEELDMATERIAAL
- Brochures historische bezienswaardigheden en de Erfweg
- Erfgoed Meerdael
-
Bestel & inschrijvingsformulieren
- Bestelformulier boeken
- Het Kind van de Rekening
- Leven als God in Blanden: inhoud en toelichting
- Haasrode 1928-2018, inhoud en auteur
- Het Kind van de Rekening
- Haasrode 1928-2018
- Haasrode - Suderburg: Een portret van leef en leed in oorlogstijd
- De Kapel Maria Magdalena te Vaalbeek
- Lid worden
- Afzonderlijk nummer bestellen
- Themanummer WOII bestellen
- Kring steunen
- Nieuws, bestuur en activiteiten
- Afbeeldingen
-
Fotogalerij
- 2018 11 Op zoek naar de Arenbergs in Meerdaalwoud
- 2017 09 Le Cheneau
- 2017 03 Voordracht Vesalius
- 2016 11 Abdij van Park
- 2016 11 Vredesmarkt
- 2016 10 Opening Kluisbron
- 2016 10 Red Star Line museum en haven Antwerpen
- 2016 09 Melovelo
- 2016 09 Groenendaalhof Open Monumentendag
- 2016 05 Leives Dialekt
- 2015 11 Leven als God in Blanden
- 2015 09 Heemkunde en geschiedenis in en rond de Stad der Maneblussers (uitstap sept 2015)
- 2015 09 Open Monumentendag: Het Biesenhof
- 2015 09 Pieter Willems: de eerste Nederbelg herdacht
- 2014 11 Herdenking WOI
- Herbergen in de tijd van toen
- Historische locaties
- Literatuur
- Pareltjes Oud-Heverlee
- Straatnaamborden gesneuvelden uit WO I
- Voordrachten
-
Vorige activiteiten
- OMD 13 september 2020 Kapel van Steenbergen
- Voordracht muntenvondst Vaalbeek
- Wereldmarkt projecten 2019
- Daguitstap kasteel van Seneffe en Rebecq 2019
- OMD Franciscanen Vaalbeek
- Bezoek Afrikamuseum
- De Dijlevallei en de Neanderthalers
- Boekvoorstelling Haasrode 1928-2018
- Tentoonstelling 'Vijf eeuwen Arenberg in Oud-Heverlee'
- Arenbergfestival: Bosweekend Oud-Heverlee
- Arenbergfestival: Boswandelingen
- Sport en spel in woord en beeld van Pieter Bruegel tot vandaag
- Herdenking 100 jaar einde WO I
- 2018 11 Op zoek naar de Arenbergs in Meerdaalwoud
- Sport en Spel in woord en beeld door Roland Renson
- Edingen 2018
- Kerk van Blanden uit de steigers, OMD 9 september 2018
- Herdenking crash vliegtuig 1943
- Daguitstap 5 mei 2018 Zonnebeke
- Arenberg hun bezittingen en invloed in Oud-Heverlee en omgeving
- Daguitstap Brugge okt. 2017
- De invloed van Arenberg in Europa en onze gewesten
- Vredesmarkt 2017
- Tijd voor Vrije Tijd 8 oktober 2017
- Bescherming en inventarisatie van erfgoed
- De abdij van Park Heverlee en zijn invloed
- Vredesmarkt 2016
- 3-Bronnenwandeling in Meerdaalwoud
- MeloVelo 2016
- OMD Groenendaalhof 2016
- In Memoriam Jef Roose
- Het Leives dialekt 10 mei 2016
- Erfgoeddag 24 april
- Vredesmarkt 22 november 2015
- Open Monumentendag 2015
- Herdenking Pieter Willems
- Daguitstap Mechelen
- Fietszoektocht in Oud-Heverlee
- Tentoonstelling Eerste Wereldoorlog november 2014
- Bezoek aan WOI >
- Erfgoeddag 27 april 2014
- Open Monumentendag 08/09/'13
- Erfgoeddag 21/04/2013 >
- Archeologische wandeling MIRADAL 25/11/2012
- Opendeur DOVO - SEDEE 16/09/2012 >
- Open Monumentendag 09/09/2012 >
- Erfgoeddag
- Wereldoorlog I de windmolen van Meren en de Westhoek
- Wereldoorlog II: treinaanslag 1943
- Wist je dat...
- Enquête Archief
- Privacyverklaring
- Gast: schrijf hier uw reacties
- Evaluatieformulier
Proudly powered by Weebly